Dr. Rıza Nur’un dürüstlüğü

*

Hatıralarında M. Kemal’in gerçek yüzünü ifşa eden dönemin Eğitim Bakanı Dr. Rıza Nur…

***

Milli Mücadele’de Ankara’da kurulan ilk hükümetin bakanları 3 Mayıs 1920 Pazartesi günü Meclis tarafından seçildi. Bir oy farkla Eğitim Bakanı seçilen Dr. Rıza Nur, gözünü makam ve mevki hırsı bürümüşlere dürüstlük dersi vermiştir.

Bu seçime 137 kişi katılmış,[1] toplantıda bulunmayan Dr. Rıza Nur 43 rey (oy), rakibi Hamdullah Suphi Bey ise 60 rey aldıklarından çoğunluk sağlanamamış ve iki aday da seçilememişti. Ikinci oylamada Hamdullah Suphi Bey 66 ve Dr. Rıza Nur 42 oy aldıklarından yine hiçbiri çoğunluk sağlayamamış ve ertesi gün yapılan oylamada 64 salt çoğunluğa karşı 65 oy alan Dr. Rıza Nur, Eğitim Bakanı olmuştu.

Bu durumu öğrenen Sinop Milletvekili Dr. Rıza Nur Bey, 6 Mayıs’ta meclise gelip söz alarak kürsüye çıkmış, oylamanın üç kere yapılmasının kendisi hakkında bir tereddütün ifadesi olduğunu, son oylamada aldığı oy sayısının da bu kanaati pekiştirdiğini, salt çoğunluktan bir tek sayı fazla olan zayıf güvenoyunun anlamlı olduğunu, bu durumda seçimi kazananlara düşen görevin istifa etmek olduğunu, parlamenter düzenin bunu gerektirdiğini anlatarak istifa etmiş ve adaylıkta rakibi olan Hamdullah Suphi Bey’i methederek; “Hamdullah Suphi Bey, gerçekten bu işe layıktır. Onu tavsiye ederim.” demiştir. Buyrun, dürüstlüğüyle meclise damgasını vuran Dr. Rıza Nur’un bu konuşmasını Meclis tutanağından okuyalım:

“Efendiler, bendenizi Maarif (Eğitim) umuruna tâyin buyurmuşsunuz. Intihap (seçim) birinci rey (oy) itasında hâsıl olmamış, ikinci defasında yine olmamış, (balotaj) dedikleri surete düşmüş, üçüncü defada intihabolunmuşum. Bendeniz zaten çoktan beri bir vazife kabul etmemek için duruyordum. Bu fikirde ısrar ediyordum. Bazı teklife rağmen yine şimdi intihap vâki olmuş, fakat Meclisi Âlinin böyle, intihabı üç defada yapılmasını bendeniz hakkında bir tereddüt gibi telâkki ediyorum. (Hâşâ, estağfurullah, sadaları) Sonra efendim, üçüncü intihapda ekseriyeti mutlakadan pek zaif bir şey ile intihabolunmuşum. Halbuki bendeniz, usulü meşrutiyete pek riayetkarım; bu birçok meşruti memleketlerde daima vukubulur bir şeydir. Bâzı kabine erkânı itimat reyi aldıkları vakitte Meclisten böyle zaif bir ekseriyetle bir itimat alabilirler. Fakat onlara düşen vazife, itimadı zaif gördüklerinden dolayı istifa etmektir. Binaenaleyh bendeniz arkadaşların aflarını istirham ve mazur görmelerini rica ediyorum. Bunun için istifa ediyorum. (Kabul değil, sadaları) Yerime Hamdullah Suphi Bey hakikaten lâyıktır ve tavsiye ederim, cidden bu işi görmeye şayestedir. (Olamaz, olamaz hayır, sesleri).”[2]

*

[2] ve [3] no’lu dipnotlarda bahsi geçen Meclis tutanağı… Dr. Rıza Nur ve Hamdullah Suphi Bey’in konuşmaları…

***

Bu konuşma üzerine kürsüye çıkan Hamdullah Suphi Bey, oylama sonucunun böyle oluşunun oyların iki adaya dağılmasından ileri geldiğini, yoksa Rıza Nur Bey’in çok daha fazla oya layık olduğunu belirterek; “Memleketimizdeki siyasi hayatta gerçekten iyi bir ün yapmış ve yurtseverliğini ispatlamış olan bu arkadaşımıza karşı yüksek meclisinize düşen bir görev vardır. Bu da, ona büyük bir çoğunlukla güven göstermektir.” demiş, Meclis Başkanı da Hamdullah Suphi Bey’in bu isteğini oya koymuş ve “Kabul, oybirliği ile kabul, yaşasın birlik” sesleri arasında, Rıza Nur Bey’e oybirliğiyle güven gösterildiğini açıklamış, o da bu durum karşısında bakanlık görevini kabullenmiştir.[3]

Dr. Rıza Nur’un bu dürüstlüğüne mukabil, gelin bir de M. Kemal’in anlayışına bakalım. M. Kemal’in kalemşörü Falih Rıfkı Atay, M. Kemal’in Erzurum Kongresi’ne reis olmasının dahi istenmediğini yazdıktan sonra aralarında geçen bir konuşmayı şöyle naklediyor:

“- (Falih Rıfkı) : Ya sizi Erzurum Kongresine reis yapmasaydılar?.. diye sormuştum.
Hiç düşünmeksizin:

– ‘Bir yenisini toplardık’ demişti.”[4]

Kongre üyelerinin kararına saygı duymak yerine, sırf kongre reisi olabilmek için, yeni bir kongre toplamaktan bahsediyor…

Gördünüz mü Hakimiyet-i Milliye’yi?

Işte dürüst Dr. Rıza Nur ile M. Kemal arasındaki temel fark budur. Böylesine dürüst olan bu adam mı hatıralarında yalan yazacak? Sırf hatıralarında M. Kemal’i tenkid etti diye Dr. Rıza Nur’a iftira atanların kulakları çınlasın… Gerçi bir yazımızda bütün bu iftiralara cevap vermiştik,[5] ama bunlar yine de anlamazlar. Kemalist ideoloji maalesef gözlerini kör etmiş.

.

**********

.

KAYNAKLAR:

.

[1] Mahmut Goloğlu, Milli Mücadele Tarihi-III 1920 – Üçüncü Meşrutiyet, Iş Bankası Yayınları, Istanbul 2006, sayfa 182.

[2] TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, cild 1, Içtima 12, sayfa 217. 6 Mayıs 1920.

[3] TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, cild 1, Içtima 12, sayfa 217. 6 Mayıs 1920.

[4] Falih Rıfkı Atay, Çankaya, cild 1, Dünya Yayınları, Istanbul 1958, sayfa 112. (Sansürsüz baskı).

[5] Dr. Rıza Nur’a atılan iftiralara verdiğimiz cevap için bakınız;

https://belgelerlegercektarih.wordpress.com/2012/05/28/dr-riza-nura-atilan-iftiralara-cevap/

.

**********

.

Kadir Çandarlıoğlu

.

**********

.

Alıntılarda şu şekilde kaynak belirtiniz:

www.belgelerlegercektarih.com

*