Türkiye’ye Latin Alfabesini Israrla Öneren Ingiliz’in Oyunu

*

Resimleri orjinal boyutunda görmek için üzerlerine tıklayınız

Türkiye’nin Latin alfabesine geçmesi için ısrar eden Ingiliz müsteşriki Sir Denison Ross

***

Ingiliz müsteşriki Sir Denison Ross’un, 1935’te Bonn Üniversitesi’nde verdiği konferanstan bir pasaj:

“Şark (Doğu) bizden teknik ve metod öğreniyor; fakat onun bütün teşebbüslerine istikâmet vermek, onun yaşadığı ülkelerin haritalarını çizmek, onun tarihine, bu günkü hayatına ve mesaisine kıymet biçmek daimi Garb’ın (Batı’nın) elinde kalacaktır. Lâtin alfabesini kabul eylemeleri şarklıların yalnız teknik değil, maneviyat sahasında dahi Batının rehberliği altında kalmalarını sağlıyacaktır. Avrupa zihniyeti ve metodu Avrupalıların patentidir; şarklılardan münferid bazı şahsiyetlerin bunları kısmen yahut tam olarak benimsemesi bu vaziyeti değiştiremez.”[1]

Bu pasajı okuduktan sonra, bu meselenin hikayesini öğrenmek için Zeki Velidi Togan’ın bir dipnota sıkıştırmış olduğu şu satırlara bakalım ve Ingiliz oyununu görelim:

“Denison Ross 1926’da Barthold Istanbul’da iken ona, bana ve ihtimal Fuad Köprülü’ye yazdığı mektuplarla “illa Lâtini alınız” diye ısrar etmiş ve 1929’da bu alfabe lehine propoganda maksadıyla Kahire, Şam, Bağdad ve Tahrana seyahat yapmış, fakat projelerini Kral Fuad’a ve Rıza Şaha kabul ettiremediğini anlatmıştı. Iranlı alimlerden Atarid, Tebriz Edebiyat Fakültesi neşriyatında yayınladığı hatıratında, mezkur 1929’da Londra’da Şarkî Hind Cemiyeti’nde Hind müslümanlarından Elme Tatifi isminde bir zatın Hindistan müslümanları ve Hindular için Urdu dilinde tatbik edilmek üzere Latin alfabesi teklif ederek verdiği konferansta Sir Denison Ross’un Latin alfabesi’nin noksanlarına, Arap alfabesinin mükemmeliyetine dair söylediği nutkunu nakletmiştir. Denison Ross’un bu sözleri, seyahatları neticesinde hasıl ettiği fikir değiştirmeden mi ibaretti, yoksa çok siyasi olan bu Ingiliz müsteşriki daha 1926’da bize Latin alfabesini kabul zımnında Türkiye Hükümeti’ni ikna etmeyi teklif ettiği zaman dahi 1935’de Bonn Üniversitesi’nde söylediği fikirlerinde olduğu halde bir oyun mu yapmıştı? Bunu anlayamadık.”[2]

**********

KAYNAKLAR:

[1] Zeki Velidi Togan, Tarihte Usul, Enderun Yayınları, 3. Baskı, Istanbul 1981, sayfa XVII.

[2] Zeki Velidi Togan, Tarihte Usul, Enderun Yayınları, 3. Baskı, Istanbul 1981, sayfa XVIII, dipnot 2.

**********

Kadir Çandarlıoğlu

**********

Alıntılarda şu şekilde kaynak belirtiniz:

www.belgelerlegercektarih.com

*