Türk ve Kürt Müslümanları Bölme Projesi: Milliyetçilik

*

Resimleri orjinal boyutunda görmek için üzerlerine tıklayınız

Kürtlerin “Lawrence”ı: Ingiliz istihbaratçısı Binbaşı Noel…

***

Osmanlı’nın son döneminde Türk milliyetçileri olduğu gibi, Kürt milliyetçileri de vardı. Her iki milliyetçi akım, Türk ve Kürtleri Islam’dan koparmak ve bu suretle iki müslüman kardeş halkın arasını açıp ve nihayet bölmek maksadıyla emperyalistler tarafından destekleniyordu. Bu destek günümüzde de devam etmektedir. Türkçülük hakkında daha evvel birkaç yazı paylaşmıştık. Bu yazıda Kürtçülük tarihine ve emperyalistlerin bu milliyetçi akımları ne maksatla desteklediğine Suat Parlar’ın “Türkler ve Kürtler” adlı eserinden yapacağımız alıntıyla kısaca temas edeceğiz.

Emin Ali ve oğlu Süreyya Bedirhan Kürtçülük tarihinin önemli isimlerindendir.

1883’de Suriye’de doğan Kürt milliyetçisi Süreyya Bedirhan Mondros Mütarekesinden sonra Kahire’de Ingilizlerin denetlediği siyasi koşullarda “Kürdistan Istiklal Komitesi”ni kurdu ve genel sekreteri oldu. Ingiliz istihbaratçısı Binbaşı Noel, Süreyya Bedirhan’ın 1919’da Mısır’da oturduğunu, General Didis’in ondan övgüyle söz ettiğini yazar. Süreyya Bedirhan, çalışmalarını emperyalist güçlerin desteğini kazanma esasına göre kurar. Ingiliz hayranıdır. “Hararetle Ingiliz yanlısı olduğu”, “savaş sırasında onlar için çalışmış olduğu” ve “sınırlı bir Ingiliz mandasını kabul etmeye” hazır bulunduğu ve “Kürtlerin nihai bağımsızlığı”nı amaçladığı Ingiliz desteği ile buna ulaşmayı hedeflediği Ingiliz istihbarat raporlarında yer alır.[1]

Süreyya Bedirhan’ın genel sekreterliğini yaptığı Mısır’daki “Kürdistan Istiklal Komitesi”, Ocak 1919’da “bir Kürt devletinin kurulması yolunda Ingiliz yardımı için” başvuruda bulunuyordu.

Ingiliz istihbaratçısı Binbaşı Noel, Süreyya Bedirhan’ın babasi Emin Ali’yi fiziksel özellikleri, halk üzerindeki etkinliği, Ingiltere’ye karşı tutumu konularında istihbaratçı gözüyle öve öve bitiremez. Noel, bu dönemde Kürtler arasında iki çizginin varlığını tespit ediyordu:

“Şu anda Kürdistan’da iki hakim eğilim var. Birincisi Islam Birliği, ikincisi ulusal sorun. Ulusal düşüncenin yaygınlaşmasının Islam birliği düşüncesinden daha çok yararımıza olduğu aşikardır.”[2]

Edward Noel, aristokrat bir aileden geliyordu. Farsça, Arapça, Rusça, Kürtçe biliyordu. Ingiliz istihbaratının bu parlak ismi, “Islam Birliği”nin Türklerle Kürtleri yakınlaştıracağından hareketle Kürt milliyetçiliğinin “yaygınlaşması”nı savunuyordu.

Bizim ulaşabildiğimiz kaynaklar içinde “Ilımlı Müslüman” kavramını ilk kullanan Batılı, Ingiliz istihbaratçısı Noel’dir. Kürtler üzerine değerlendirmelerinde Noel:

“Eğer gerçek anlamda eğitim ve öğretim imkanına kavuşurlarsa Kürtlerin ılımlı Müslüman olmalarında ümit var” tespitini yapıyordu. Noel, bir organik hakimiyet planı çiziyordu. “Eğitim ve öğretim” imkanlarını Ingiliz emperyalizminin belirlediği bir projenin, Kürtleri, “Ilımlı Müslüman” yapmasının, jeopolitik anlamını ise Noel şöyle vurguluyordu:

“Güçlü bir hükümet ve yaygın bir eğitim imkanı sağlanırsa hem gelişme sağlanır hem de Kürtlerin Irak ve siyasi Kafkaslar arasında çok güçlü bir tampon olması ümidi vardır.” Noel, “Ilımlı Müslüman” bir Kürt varlığının 1917 Bolşevik devrimi sonrasında Sovyet Rusya’nın güneyden kuşatılması ve Kafkas’lardan Ortadoğu’ya yönelecek bir devrimci dalgaya karşı “tampon” görevi üstlenebileceğini savunuyordu. Noel Rusya konusunda ise “Rus Imparatorluğu’ndaki yeniden yapılanmayı asla gözden uzak tutmamamız gerekir. Geçmişteki Kürt ulusal hareketlerine Rus Imparatorluğu güçlü biçimde destek vermiştir” diyor ve Bolşevik Rusya’nın, “Kürdistan’a yönelik emellerinin önüne geçilmesi” açısından “Kürt sorununa bir an önce çözüm” bulunmasını Ingiliz çıkarlarının “güvenliği açısından gerekli” buluyordu. Kürt milliyetçiliğinin geliştirilmesini Müslümanlık ortak paydasına sahip Türk-Kürt işbirliğini bozmasının ön koşulu sayıyordu.

Ingiliz istihbaratçısı Noel, Kürtleri sadece Bolşevik Rusya’ya karşı “tampon” olarak değerlendirmiyordu, “günlüğü”nde, “Ingilizler için en güvenilir polis teşkilatının ve devlet memurlarının Kürtlerden oluştuğu ispatlanmıştır” diyordu.

Noel, emperyalist egemenlik ilişkilerinin bölgeye yerleşmesi açısından en uygun özelliklere sahip halkın Kürtler olduğunu yazıyor ve şunları vurguluyordu:

“Kürtler için kurulacak çağdaş ve güçlü bir hükümetin dünyaya sağlayacağı yarar, diğer bütün doğu milletlerininkinden daha fazla olur.”

Bu “çağdaş”lığın emperyalizme tâbi, Ortadoğu’nun petrol kaynaklarını sonuna kadar Batılı güçlere başta Ingiltere olmak üzere açan, kölece işçileşen, Sovyetlerin güneyden kuşatılmasına katkı sağlayan, “tampon” konumuyla bölgede devrim jandarması görevini yerine getirmek temelinde değerlendirdiği açıktır.

Noel’in “dünya” derken Batı-merkezli bir anlamı kastettiği, sömürge halklarını, köleleştirilen köylüleri, dünya işçi sınıfını bu kavramın dışında tuttuğu, Sovyet devriminin temsil ettiği değerlere karşıtlık ekseninde Kürtlere verilmesini istediği görevler açısından net biçimde ortadadır.

Bu Kürt uzmanı istihbaratçının günümüze akan birikimde görüş ve fikri hazırlığının emperyalist stratejik rezervde muhafaza edildiği görülüyor. Yaşadığı dönemde Kürtler konusundaki tezlerini kabul ettiremeyen Noel’in, “Ilımlı Müslümanlık” Rusya’nın “tampon” konumuyla güneyden bir Kürt devleti ile kuşatılmasına ilişkin jeopolitik program, Kürtlerin emperyalistlerin güveneceği bir devrim jandarmasına dönüştürülmesi, koordinatlarını emperyalistlerin belirlediği bir Kürt milliyetçiliğinin Islam Birliği temelinde bölge halkları arasındaki ilişkileri eritecek biçimde örgütlenmesi önerisi artık açık bir gündemdir. Bu konuda ABD’nin Kürt sorunundaki rolünün köklerine Noel ışık tutuyor:

“Ingiliz subaylarının çok azının Doğu vilayetlerinde yaşayan halkın yaşam tarzı, sorunları ve dertleriyle ilgili bilgileri vardır. Ancak Amerikalı misyonerler, savaş öncesinden bu alanda bulunduklarından dolayı bu konulardaki bilgileri daha çoktur.”

Rusya’da yaşanan devrim ve iç savaş Ingiliz stratejilerini “Büyük Oyun”un yeni bir aşamasını hazırlamaya yöneltiyordu. Türkmenistan’ı ele geçirmek ve Kafkasya’yı yeni Sovyet devletinden koparmak, muazzam petrol kaynakları olan bölgeyi bir sömürgeye dönüştürmek için planlar yapıyordu. Ingiliz Hindistanı’nı savunma kisvesi altında, Kafkasya’da bir hareket noktası oluşturmak, karşı-devrimci güçlerin yardımıyla Baku Sovyeti’ni devirerek Kafkasya’yı denetim altına almak, Hazar Denizi ve çevresinde üslenmek amacıyla Ingiliz birlikleri harekete geçiriliyordu. Bu misyonun istihbarat operasyonlarında görev alan Noel, daha sonra oluşturacağı, Kürtlere yönelik Ingiliz stratejisini, Sovyet Rusya’nın güneyden kuşatılmasıyla bağlantılı, geniş koordinatları olan bir Avrasya jeopolitiğine göre ele alıyordu. Kürtler “Büyük Oyun”un bir piyonu olarak değerlendiriliyorlardı.[3]

.

**********

.

KAYNAKLAR:

.

[1] Ahmet Mesut, Ingiliz Belgelerinde Kürdistan 1918-1958, Doz Yayınları, Istanbul 1992, sayfa 88.

[2] Edward William Charles Noel, Kürdistan 1919, Binbaşı Noel’in Günlüğü, Tercüme eden: Bülent Birer, Avesta Yayınları, Istanbul 1999, sayfa 147.

[3] Bu yazı için bakınız; Suat Parlar, Türkler ve Kürtler-Ortadoğu’da Iktidar ve Isyan Gelenekleri, Bağdat Yayınları, Istanbul 2005, sayfa 535 ve devamı.

.

**********

.

Kadir Çandarlıoğlu

.

**********

.

Alıntılarda şu şekilde kaynak belirtiniz:

www.belgelerlegercektarih.com

*